Wprowadzenie do systemu podatkowego Ukrainy, w kontekście prowadzenia działalności gospodarczej, jest kluczowe dla polskich przedsiębiorców rozważających ekspansję na ten dynamicznie rozwijający się rynek. Ukraina, mimo trwającego konfliktu zbrojnego, pozostaje atrakcyjnym kierunkiem inwestycyjnym dzięki relatywnie niskim kosztom pracy, strategicznemu położeniu geograficznemu oraz reformom podatkowym, które mają na celu przyciągnięcie zagranicznych inwestorów. Niniejszy przewodnik oferuje szczegółowy przegląd ukraińskiego systemu podatkowego, z uwzględnieniem jego struktury, kluczowych podatków, preferencji dla przedsiębiorców oraz praktycznych przykładów, które pomogą polskim biznesmenom w podjęciu świadomych decyzji.
Ukraina, jako kraj przechodzący transformację gospodarczą, oferuje zarówno możliwości, jak i wyzwania. System podatkowy, choć uproszczony w ostatnich latach, wciąż wymaga od przedsiębiorców zrozumienia specyficznych regulacji, szczególnie w kontekście różnic między ogólnym a uproszczonym systemem opodatkowania. W tym artykule omówimy główne podatki, takie jak podatek dochodowy od osób prawnych (CIT), podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT), podatek od wartości dodanej (VAT), a także podatki lokalne i specjalne, takie jak podatek wojenny. Przyjrzymy się również umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania między Polską a Ukrainą, co jest istotne dla polskich firm działających na obu rynkach.
Struktura systemu podatkowego Ukrainy
Ukraiński system podatkowy opiera się na Kodeksie Podatkowym Ukrainy (Podatkovyi Kodeks Ukrayiny), który został uchwalony w 2010 roku i od tego czasu podlega regularnym nowelizacjom. System ten dzieli się na dwa główne modele opodatkowania: ogólny i uproszczony. Każdy z nich ma swoje zalety i ograniczenia, a wybór odpowiedniego modelu zależy od rodzaju działalności, skali przedsiębiorstwa oraz planów inwestycyjnych.
Ogólny system podatkowy
Ogólny system podatkowy jest stosowany przez większość dużych przedsiębiorstw, w tym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (TOV), które są najpopularniejszą formą prawną dla zagranicznych inwestorów na Ukrainie. W tym systemie przedsiębiorstwa podlegają pełnemu zestawowi podatków, w tym CIT, VAT oraz składkom na ubezpieczenie społeczne. System ten wymaga prowadzenia szczegółowej dokumentacji księgowej, ale pozwala na odliczanie kosztów uzyskania przychodów, co jest korzystne dla firm o wysokich kosztach operacyjnych.
Uproszczony system podatkowy
Uproszczony system podatkowy, znany jako „jednolity podatek” (Yedynyi Podatok), został zaprojektowany z myślą o małych i średnich przedsiębiorstwach oraz jednoosobowych działalnościach gospodarczych. System ten dzieli się na cztery grupy podatkowe, zróżnicowane pod względem dochodów, liczby pracowników oraz rodzaju działalności. Uproszczony system charakteryzuje się prostszą księgowością i niższymi stawkami podatkowymi, ale ogranicza możliwość odliczania kosztów oraz prowadzenia niektórych rodzajów działalności (np. importu towarów).
Przykład 1: Polski przedsiębiorca, który otwiera na Ukrainie mały warsztat samochodowy, może wybrać uproszczony system podatkowy w ramach pierwszej grupy, płacąc jednolity podatek w wysokości do 10% minimum egzystencji (w 2023 r. około 268,40 UAH miesięcznie). Taki wybór pozwala na minimalizację obowiązków księgowych, ale uniemożliwia zatrudnianie pracowników na umowę o pracę.
Kluczowe podatki na Ukrainie
Ukraiński system podatkowy obejmuje podatki ogólnopaństwowe (np. CIT, PIT, VAT) oraz lokalne (np. podatek od nieruchomości). Poniżej przedstawiamy szczegółowy opis najważniejszych podatków, z którymi zetknie się polski przedsiębiorca.
Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)
Podatek dochodowy od osób prawnych (Prybutkovyi Podatok) wynosi 18% i jest podstawowym podatkiem dla firm działających w ogólnym systemie podatkowym. Podatek ten dotyczy dochodów uzyskanych zarówno na Ukrainie, jak i za granicą, jeśli firma ma status rezydenta podatkowego Ukrainy. Kluczową zaletą CIT jest możliwość odliczania kosztów uzyskania przychodów, takich jak wynagrodzenia pracowników, koszty materiałów czy amortyzacja środków trwałych.
W przypadku firm eksportujących towary z Ukrainy, stosuje się zerową stawkę CIT dla dochodów z eksportu, co czyni Ukrainę atrakcyjnym miejscem dla producentów. Warto jednak pamiętać, że organy podatkowe mogą kwestionować niektóre koszty, jeśli nie są one odpowiednio udokumentowane.
Przykład 2: Polska firma produkująca meble otwiera fabrykę w obwodzie lwowskim. W pierwszym roku działalności osiąga przychód w wysokości 10 mln UAH, ale ponosi koszty operacyjne (materiały, wynagrodzenia, transport) w wysokości 8 mln UAH. Podatek CIT wyniesie 18% od zysku (2 mln UAH), czyli 360 tys. UAH. Jeśli firma eksportuje meble do Polski, dochód z eksportu może być zwolniony z CIT, co znacząco obniża obciążenie podatkowe.
Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)
Podatek dochodowy od osób fizycznych (Podatok na Dokhody Fizychnykh Osib) wynosi 18% dla większości dochodów, w tym wynagrodzeń, dywidend oraz zysków kapitałowych. Dodatkowo, od niektórych dochodów, takich jak dywidendy, pobierany jest podatek wojenny w wysokości 1,5%. Pracownicy podlegają również składkom na ubezpieczenie społeczne (22% wynagrodzenia, płatne przez pracodawcę).
Dla polskich przedsiębiorców zatrudniających pracowników na Ukrainie, istotne jest zrozumienie zasad rezydencji podatkowej. Jeśli pracownik spędza na Ukrainie więcej niż 183 dni w roku lub ma tam centrum interesów życiowych, staje się rezydentem podatkowym Ukrainy i podlega opodatkowaniu od wszystkich swoich dochodów, niezależnie od źródła.
Przykład 3: Polski menedżer, który przenosi się do Kijowa, aby nadzorować działalność oddziału firmy, spędza na Ukrainie 200 dni w roku. Jego roczne wynagrodzenie wynosi 500 tys. UAH. Podatek PIT wyniesie 18% (90 tys. UAH), a dodatkowo zapłaci 1,5% podatku wojennego (7,5 tys. UAH). Firma jako pracodawca odprowadzi również składki na ubezpieczenie społeczne w wysokości 22% wynagrodzenia (110 tys. UAH).
Podatek od wartości dodanej (VAT)
Podatek VAT (Podatok na Dodanu Vartist) wynosi 20% dla większości towarów i usług, z obniżonymi stawkami 7% (np. dla leków) oraz 0% (np. dla eksportu). Rejestracja jako płatnik VAT jest obowiązkowa dla firm, których roczny obrót przekracza 1 mln UAH, ale możliwa jest również dobrowolna rejestracja. System zwrotu VAT na Ukrainie został zmodernizowany w ostatnich latach, co zmniejszyło problemy z opóźnieniami w zwrotach, choć nadal zdarzają się trudności dla eksporterów.
Nierezydenci, tacy jak polskie firmy prowadzące działalność na Ukrainie bez stałego przedstawicielstwa, nie mogą ubiegać się o zwrot VAT. W takich przypadkach VAT jest rozliczany przez ukraińskiego kontrahenta lub przedstawicielstwo.
Przykład 4: Polska firma eksportująca książki na Ukrainę sprzedaje towary o wartości 2 mln UAH. Ukraiński odbiorca płaci VAT w wysokości 20% (400 tys. UAH), który jest rozliczany na specjalnym koncie VAT. Jeśli firma zarejestruje przedstawicielstwo na Ukrainie i stanie się płatnikiem VAT, może ubiegać się o zwrot VAT przy eksporcie książek (stawka 0%).
Podatek wojenny
Wprowadzony w 2022 roku podatek wojenny (Viyskovyi Zbir) wynosi 1,5% i jest pobierany od niektórych dochodów, takich jak wynagrodzenia, dywidendy czy zyski z działalności gospodarczej. Podatek ten ma na celu finansowanie wysiłku wojennego Ukrainy i jest stosunkowo nowym elementem systemu podatkowego.
Podatki lokalne
Podatki lokalne, takie jak podatek od nieruchomości (Podatok na Nerukhomist) czy podatek od gruntów, różnią się w zależności od regionu. Stawki podatku od nieruchomości wynoszą zazwyczaj od 0,5% do 1,5% wartości nieruchomości, ale mogą być ustalane indywidualnie przez lokalne władze.
Przykład 5: Polska firma wynajmuje biuro w Kijowie o wartości rynkowej 5 mln UAH. Lokalna stawka podatku od nieruchomości wynosi 1%. Roczny podatek wyniesie 50 tys. UAH, płatny przez właściciela nieruchomości, ale często przerzucany na najemcę w ramach umowy najmu.
Składki na ubezpieczenie społeczne
Składki na ubezpieczenie społeczne (Yedynyi Sotsialnyi Vnesok) wynoszą 22% wynagrodzenia pracownika i są płatne przez pracodawcę. W uproszczonym systemie podatkowym przedsiębiorcy indywidualni płacą stałą składkę, zależną od grupy podatkowej (np. 1474 UAH miesięcznie w 2023 r. dla pierwszej grupy).
Uproszczony system podatkowy – szczegółowy przegląd
Uproszczony system podatkowy jest jedną z największych atrakcji dla małych i średnich przedsiębiorstw na Ukrainie. Dzieląc się na cztery grupy, oferuje elastyczność i prostotę, ale wymaga spełnienia określonych warunków.
Grupa pierwsza
-
Kto może skorzystać? Indywidualni przedsiębiorcy (FOP) prowadzący handel detaliczny lub świadczący usługi dla konsumentów (np. warsztaty, sprzątanie).
-
Limit dochodów: 167-krotność płacy minimalnej (1,12 mln UAH w 2023 r.).
-
Stawka podatku: Do 10% minimum egzystencji (268,40 UAH miesięcznie w 2023 r.).
-
Ograniczenia: Brak możliwości zatrudniania pracowników na umowę o pracę.
Grupa druga
-
Kto może skorzystać? Indywidualni przedsiębiorcy świadczący usługi dla konsumentów lub innych płatników jednolitego podatku.
-
Limit dochodów: 834-krotność płacy minimalnej (5,59 mln UAH w 2023 r.).
-
Stawka podatku: Do 20% płacy minimalnej (1340 UAH miesięcznie w 2023 r.).
-
Ograniczenia: Możliwość zatrudniania do 10 pracowników.
Grupa trzecia
-
Kto może skorzystać? Osoby fizyczne i prawne (np. TOV) prowadzące działalność usługową lub handlową.
-
Limit dochodów: 1167-krotność płacy minimalnej (7,82 mln UAH w 2023 r.).
-
Stawka podatku: 3% dochodu netto (z VAT) lub 5% przychodu brutto (bez VAT).
-
Zalety: Możliwość zatrudniania nieograniczonej liczby pracowników.
Grupa czwarta
-
Kto może skorzystać? Producenci rolni (osoby fizyczne i prawne) zarejestrowani jako gospodarstwa rolne.
-
Stawka podatku: Od 0,19% do 6,33% wartości gruntów, w zależności od rodzaju i powierzchni.
-
Zalety: Brak limitu dochodów, możliwość prowadzenia działalności rolniczej na dużą skalę.
Przykład 6: Polski przedsiębiorca otwiera w Odessie firmę IT świadczącą usługi programistyczne. Wybiera trzecią grupę uproszczonego systemu podatkowego, osiągając roczny dochód 6 mln UAH. Płaci 5% przychodu brutto (300 tys. UAH) jako jednolity podatek, unikając skomplikowanej księgowości i odliczania VAT.
Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania
Polska i Ukraina podpisały w 1993 roku konwencję o unikaniu podwójnego opodatkowania, która reguluje opodatkowanie dochodów osiąganych przez rezydentów jednego państwa w drugim. Umowa ta jest kluczowa dla polskich przedsiębiorców, ponieważ pozwala uniknąć podwójnego opodatkowania dochodów, takich jak dywidendy, odsetki czy zyski z działalności gospodarczej.
Zgodnie z umową, dochody z działalności gospodarczej są opodatkowane w kraju, w którym znajduje się zakład podatkowy. Jeśli polska firma prowadzi działalność na Ukrainie przez przedstawicielstwo, dochody te podlegają opodatkowaniu na Ukrainie. Dywidendy wypłacane przez ukraińską spółkę polskiej firmie-matce są opodatkowane na Ukrainie stawką 15%, ale podatek zapłacony na Ukrainie może być odliczony od polskiego CIT.
Przykład 7: Polska firma posiada 100% udziałów w ukraińskiej spółce TOV, która wypłaca dywidendę w wysokości 1 mln UAH. Ukraina pobiera podatek u źródła w wysokości 15% (150 tys. UAH). Polska firma może odliczyć tę kwotę od swojego CIT w Polsce, unikając podwójnego opodatkowania.
Praktyczne aspekty zakładania firmy na Ukrainie
Dla polskich przedsiębiorców zakładanie firmy na Ukrainie jest stosunkowo proste, ale wymaga przestrzegania kilku kluczowych kroków:
Wybór formy prawnej: Najpopularniejszą formą jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (TOV), która oferuje elastyczność i ograniczoną odpowiedzialność udziałowców.
Rejestracja: Proces rejestracji obejmuje uzyskanie numeru identyfikacyjnego (EDRPOU), założenie konta bankowego oraz rejestrację w urzędzie podatkowym.
Wybór systemu podatkowego: Przedsiębiorca musi zdecydować, czy wybiera ogólny, czy uproszczony system podatkowy.
Zezwolenia i licencje: Niektóre branże, takie jak budownictwo czy farmacja, wymagają dodatkowych zezwoleń.
Zatrudnienie pracowników: Zatrudnianie cudzoziemców, w tym Polaków, wymaga uzyskania zezwolenia na pracę, chyba że korzystają oni z uproszczonych procedur dla uchodźców.
Przykład 8: Polski przedsiębiorca zakłada w Kijowie spółkę TOV zajmującą się handlem elektroniką. Rejestruje firmę w ciągu 7 dni, wybiera ogólny system podatkowy i rejestruje się jako płatnik VAT. Zatrudnia 5 pracowników, dla których odprowadza składki na ubezpieczenie społeczne (22% wynagrodzenia). Całkowity koszt rejestracji, w tym usługi prawne, wynosi około 10 tys. UAH.
Wyzwania i ryzyka podatkowe
Mimo reform, ukraiński system podatkowy wciąż boryka się z wyzwaniami, takimi jak biurokracja, korupcja w niektórych urzędach oraz niejednoznaczne interpretacje przepisów. Polscy przedsiębiorcy powinni być przygotowani na:
-
Kontrole podatkowe: Ukraińskie organy podatkowe mogą kwestionować koszty uzyskania przychodów lub prawidłowość rozliczeń VAT.
-
Zmiany legislacyjne: Trwający konflikt zbrojny prowadzi do częstych zmian w przepisach, takich jak wprowadzenie podatku wojennego.
-
Ryzyko podwójnego opodatkowania: Bez odpowiedniego planowania podatkowego, firma może być opodatkowana w obu krajach.
Aby zminimalizować ryzyka, warto skorzystać z usług lokalnych kancelarii prawnych i doradców podatkowych, którzy znają specyfikę ukraińskiego systemu.
Optymalizacja podatkowa dla polskich firm
Polskie firmy mogą skorzystać z kilku strategii optymalizacji podatkowej na Ukrainie:
Wybór uproszczonego systemu podatkowego: Dla małych firm, takich jak start-upy IT, trzecia grupa uproszczonego systemu jest często najbardziej korzystna.
Korzystanie z zerowej stawki VAT: Eksport towarów i usług pozwala na stosowanie zerowej stawki VAT, co obniża koszty.
Struktury holdingowe: Założenie holdingu w kraju o korzystnym systemie podatkowym (np. na Cyprze) może zmniejszyć opodatkowanie dywidend.
Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania: Prawidłowe stosowanie umowy pozwala na odliczenie podatków zapłaconych na Ukrainie od polskiego CIT.
Przykład 9: Polska firma IT zakłada spółkę zależną na Ukrainie w trzeciej grupie uproszczonego systemu podatkowego. Świadczy usługi programistyczne dla klientów w UE, osiągając dochód 5 mln UAH rocznie. Płaci 5% jednolitego podatku (250 tys. UAH) i unika skomplikowanych rozliczeń VAT. Dywidendy wypłacane do Polski są opodatkowane 15% u źródła, ale odliczone od polskiego CIT.
Podsumowanie i rekomendacje
Ukraina oferuje polskim przedsiębiorcom atrakcyjny system podatkowy, szczególnie dla małych i średnich firm, które mogą skorzystać z uproszczonego systemu podatkowego. Kluczowe podatki, takie jak CIT (18%), PIT (18%) i VAT (20%), są porównywalne z polskimi stawkami, ale elastyczność systemu oraz niskie koszty pracy czynią Ukrainę konkurencyjnym rynkiem. Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania między Polską a Ukrainą dodatkowo ułatwia działalność transgraniczną.
Rekomendacje dla polskich przedsiębiorców:
-
Przeprowadź analizę podatkową: Przed rozpoczęciem działalności skonsultuj się z doradcą podatkowym, aby wybrać odpowiedni system podatkowy.
-
Zainwestuj w lokalną wiedzę: Współpraca z ukraińskimi prawnikami i księgowymi pozwoli uniknąć błędów w rozliczeniach.
-
Monitoruj zmiany legislacyjne: Trwający konflikt może prowadzić do nowych regulacji podatkowych, takich jak podatek wojenny.
-
Skorzystaj z preferencji: Zerowa stawka VAT na eksport czy uproszczony system podatkowy mogą znacząco obniżyć koszty.
Ukraina, mimo wyzwań, pozostaje krajem o dużym potencjale dla polskich inwestorów. Zrozumienie jej systemu podatkowego to pierwszy krok do sukcesu na tym rynku.
Kluczowe podatki i stawki
Poniżej przedstawiamy szczegółowy przegląd najważniejszych podatków, z uwzględnieniem aktualnych stawek (stan na kwiecień 2025 r.):
|
|
|
Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)
|
|
Stosowany dla spółek, możliwość odliczenia kosztów. Eksport zwolniony.
|
Podatek od wartości dodanej (VAT)
|
|
Obowiązkowa rejestracja przy obrotach powyżej 1 mln UAH, zwrot VAT możliwy.
|
Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)
|
18% + 1,5% podatek wojenny
|
Dodatkowy podatek wojenny może wzrosnąć do 5%.
|
Składki na ubezpieczenie społeczne
|
|
Płacone przez pracodawcę, dla PE – od minimalnego wynagrodzenia.
|
|
1,5% (może wzrosnąć do 5%)
|
Wprowadzony w 2022 r., finansuje wysiłek wojenny.
|
Tabela ta odzwierciedla aktualne stawki, ale warto zauważyć, że ze względu na stan wojenny wprowadzono tymczasowe zmiany, takie jak możliwość płacenia jednolitego podatku w wysokości 2% przychodu zamiast CIT 18% do końca stanu wojennego, co może być korzystne dla nowych inwestorów.
System uproszczony: Szczegóły i grupy
System uproszczony dzieli się na cztery grupy, zróżnicowane pod względem przychodów, liczby pracowników i rodzaju działalności. Poniżej szczegółowy opis:
|
|
|
|
|
|
|
|
10% minimalnego wynagrodzenia miesięcznie
|
Handel detaliczny, usługi osobiste, brak pracowników.
|
|
|
|
20% minimalnego wynagrodzenia miesięcznie
|
Usługi dla konsumentów, możliwość zatrudnienia.
|
|
|
|
3% (z VAT) lub 5% (bez VAT) przychodu
|
Popularny dla IT, elastyczność w zatrudnieniu.
|
|
|
|
|
Dla producentów rolnych, ≥75% produkcji rolnej.
|
Grupa 3 jest szczególnie popularna wśród polskich przedsiębiorców, zwłaszcza w sektorze IT, ze względu na brak limitu pracowników i możliwość wyboru stawki bez VAT (5%), co upraszcza rozliczenia.
Rejestracja i wymogi dla cudzoziemców
Cudzoziemcy, w tym Polacy, mogą zarejestrować się jako prywatni przedsiębiorcy (PE) na Ukrainie, co wymaga uzyskania ukraińskiego numeru podatkowego (TIN) i podania adresu korespondencyjnego. Nie jest wymagane pozwolenie na pobyt, co ułatwia procedurę. Rejestracja jest bezpłatna i trwa do 24 godzin, z możliwością przeprowadzenia online poprzez portal podatkowy.
Dla polskich przedsiębiorców kluczowe jest zrozumienie różnic między rezydencją podatkową a nie-rezydencją, szczególnie w kontekście umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, takich jak umowa polsko-ukraińska z 1993 r., która reguluje opodatkowanie dochodów transgranicznych.
Tymczasowe zmiany z powodu stanu wojennego
Ze względu na trwający konflikt zbrojny, wprowadzono tymczasowe zmiany w systemie podatkowym, takie jak podatek wojenny (1,5%, z możliwością wzrostu do 5%) oraz możliwość płacenia jednolitego podatku w wysokości 2% przychodu zamiast CIT 18%. Te zmiany mają na celu wsparcie budżetu państwa, ale mogą wpływać na decyzje inwestycyjne polskich przedsiębiorców. Szczegółowe informacje dostępne są w przewodniku
UkraineInvest - Podatki.
Często zadawane pytania (FAQ)
1. PE może wybrać system ogólny (18% CIT, 1,5% podatku wojennego, 22% składek społecznych, VAT 20% jeśli zarejestrowany) lub system uproszczony z jednolitym podatkiem zależnym od grupy.
2. Jakie są kategorie w systemie uproszczonym i ich szczegóły?
-
Grupa 1: Brak pracowników, przychód do 300 000 UAH, podatek 10% minimalnego wynagrodzenia.
-
Grupa 2: Do 10 pracowników, przychód do 1 500 000 UAH, podatek 20% minimalnego wynagrodzenia.
-
Grupa 3: Przychód do 5 000 000 UAH, podatek 3% (z VAT) lub 5% (bez VAT).
-
Grupa 4: Dla producentów rolnych, podatek zależy od gruntów.
3. Czy cudzoziemcy mogą zarejestrować się jako PE na Ukrainie i korzystać z systemu uproszczonego?
4. Jaki jest proces rejestracji jako PE na Ukrainie?
5. Czym jest jednolity podatek dla indywidualnych przedsiębiorców na Ukrainie?
6. Jakie są stawki podatku wojennego dla indywidualnych przedsiębiorców?
-
Dla grup 1, 2, 4: 10% minimalnego wynagrodzenia do końca stanu wojennego; dla grupy 3: 1% przychodu. Po wojnie stawka spada do 1,5%.
7. Czy są jakieś tymczasowe zmiany w podatkach z powodu stanu wojennego na Ukrainie?
8. Jaka jest stawka podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) na Ukrainie?
10. Jaka jest standardowa stawka VAT na Ukrainie?
11. Jakie są składki na ubezpieczenie społeczne dla pracodawców na Ukrainie?
12. Jaka jest stawka podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) na Ukrainie?
13. Jaka stawka podatkowa obowiązuje małych prywatnych przedsiębiorców na Ukrainie?
14. Jakie systemy podatkowe są dostępne dla prywatnych przedsiębiorców na Ukrainie?
15. Czym jest jednolita składka społeczna dla prywatnych przedsiębiorców?
16. Czy są planowane zmiany w systemie podatkowym dla prywatnych przedsiębiorców na Ukrainie?